رسوب در مبدل های حرارتی چیست؟
رسوب (Fouling) در واقع انباشته شدن مواد غیر مطلوب( ته نشینی) روی سطح لوله های مبدل حرارتی است.
این مواد می توانند کریستال، شن، ماسه، پلیمر، محصولات ککینگ(Coking)، نمک های غیر آلی و رشد و نمو بیولوژیکی یا محصولات ناشی از خوردگی باشند که همگی بر انتقال حرارت و شرایط جریان سیال مبدل حرارتی تاثیر می گذارند.
به عبارت دیگر رسوب نتیجه همراهی پدیده های انتقال حرارت، جرم در شرایط گذراست که روی سطح مبدل حرارتی ایجاد، و باعث تغییر در بازده عملیاتی مبدل می شود.
تجمع رسوبات می تواند هم در سطح داخلی لوله ها اتفاق بیفتد و هم در سطح بیرونی لوله ها ، که هر دو در تغییر بازده مبدل تاثیر گذارند.
در تصاویر زیر تجمع رسوب در سطح داخلی و بیرونی لوله های مبدل پوسته لوله مشهود است:
رسوب گرفتگی در مبدل ها چه تاثیری می گذارد؟
به طور کلی میتوان گفت ظهور پدیده رسوب گرفتگی منجر به پایین آمدن بازده حرارتی و بالا رفتن افت فشار می شود که ممکن است به خوردگی نیز بیانجامد و باعث از کار افتادگی مبدل شود.
البته لازم بذکر است که در مواردی خاص نیز امکان دارد رسوب از نشتی حاصل از خوردگی جلوگیری نماید.
با توجه به هدایت حرارتی پایین این رسوبات مقاومت حرارتی آنها زیاد می شود و با کاهش عملکرد مبدل حرارتی، بسته به مقدار نشت رسوب، تمیز کردن دوره ای آن ضرورت می یابد.
انباشته شدن رسوب روی سطوح انتقال حرارت مقاومت کلی را برای جریان شار حرارتی افزایش می دهد. همانگونه که می بینید مدار مقاومت حرارتی شکل بالا نمایانگر این موضوع است:
در صنایعی مانند نفت، گاز و پتروشیمی همواره سعی بر این است با استفاده از روش های مختلف از بروز مشکل تشکیل رسوب در تجهیزاتی مانند مبدل های حرارتی پیشگیری شود.
اگر چه در این زمینه هزینه های زیادی صرف مصرف مواد شیمیایی و افزودنی های اکثر مبدل های حرارتی جهت جلو گیری از رسوب گذاری می شود، اما اکثر مبدلهای حرارتی در صنعت به دلیل عدم رعایت دستور العمل های عملیاتی یا عدم سازگاری با مواد شیمیایی و یا به دلیل کیفیت پائین آبهای مناطق مختلف به نوعی در معرض رسوب گذاری قرار می گیرند.
این رسوبات بیشتر در لوله ها یا تیوب های مبدل هاتشکیل می شوند و باعث کاهش انتقال حرارت در مبدل می گردد که در نتیجه آن هزینه های تولید افزایش می یابد.
برای کاستن اثرات ناشی از پدیده رسوب، عملکرد مبدل بایستی پیوسته تحت نظر و تمیز کاری قرار گیرد و همچنین در فواصل زمانی معین مناسب مبدل ها انجام شود.
عوامل ایجاد رسوب
- ذرات معلق در سیال
- کاهش حلالیت نمک ها با افزایش دما
- خوردگی و زنگ زدگی
- عوامل بیولوژیکی که از فیلتر های آب عبور کرده اند
- تشکیل کریستال های جامد
- انجام واکنش های شیمیایی
- انجماد مواد